Në prag të votimit për pavarësinë e Katalonjës në vitin 2017, rusët misterioz thuhet se ofruan 10,000 trupa për të ndihmuar në shkëputjen e territorit nga Spanja.

Projekti i Raportimit të Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit (OCCRP) dhe partnerët kanë zbuluar detaje të reja në lidhje me këtë “ofertë ruse”, si është bërë dhe nga kush.

Udhëheqësit katalonas iu referuan njeriut që u ofroi trupa ushtarakë dhe para për t’u shkëputur nga Spanja si “i dërguari i Putinit”. Gazetarët e identifikuan atë si Nikolai Sadovnikov, një diplomat për një kohë të gjatë që thuhet se ka punuar si këshilltar strategjik i ministrit të jashtëm rus.

Në prag të votimit historik parlamentar të Katalonjës në vitin 2017 për të shpallur pavarësinë nga Spanja, udhëheqësi i rajonit të trazuar mori një ofertë tronditëse.

Një “grup rus” misterioz thuhet se i ofroi presidentit Carles Puigdemont para dhe 10,000 ushtarë të armatosur për të bërë ndarjen me Madridin.

Ky informacion u shfaq në vitin 2020 në mediat spanjolle, por që atëherë pak më shumë dihet se çfarë ka ndodhur saktësisht. Tani, për herë të parë, një hetim i përbashkët nga OCCRP, El Periódico, Bellingcat, IRPI, Il Fatto Quotidiano dhe iStories zbulon detaje të reja kyçe në lidhje me atë ofertë, si u bë – dhe nga kush.

Siç rezulton, Puigdemont u takua me burra që u paraqitën si të dërguar të qeverisë ruse në Casa dels Canonges, rezidenca e tij zyrtare, në prag të votimit të pavarësisë së Katalonjës.

Shefi i bashkëbiseduesve të tij ishte Nikolai Sadovnikov, të cilin liderët e pavarësisë katalonase e përshkruan privatisht si “i dërguar i Putinit”. Ish-diplomati sovjetik dhe rus kishte një histori të përfaqësimit të Kremlinit në zona të ndjeshme konflikti dhe ishte vënë re nga të paktën një agjenci e inteligjencës perëndimore, e cila e cilësoi atë si një linjë të drejtpërdrejtë me kreun e shtetit rus.

Përfshirja e një figure me rezymenë e Sadovnikov sugjeron se përpjekjet e Moskës për të nxitur ndarjen në Spanjë mund të kenë qenë më serioze se sa dihej më parë. Vëzhguesit e Kremlinit kanë paralajmëruar prej kohësh se presidenti Vladimir Putin kishte arritur të besonte se minimi i unitetit evropian ishte në interesin e Rusisë.

Keir Giles, një ekspert për Rusinë në institutin britanik Chatham House, tha se Rusia ka një “pamje me shumën zero të sigurisë”, duke besuar se ka vetëm kaq për të bërë.

“Prandaj, nëse Rusia dobëson një vend tjetër duke gërryer besimin e popullsisë në institucione, duke shpërngulur rajonet e saj, duke sfiduar kushtetutën e saj, proceset e saj demokratike, sistemet e saj ligjore, atëherë në krahasim, rusishtja bëhet më e fortë,” tha ai.

Që Rusia do ta bënte këtë duke kontaktuar liderët separatistë në Spanjë është në përputhje me sjelljen e së kaluarës, tha Louise Shelley, drejtore e Qendrës së Terrorizmit, Krimit Transnacional dhe Korrupsionit në Universitetin George Mason në Virxhinia.

“Lidhjet mes katalonasve dhe rusëve kthehen në epokën sovjetike. Para rënies së BRSS, në Barcelonë u mbajtën takime të nivelit të lartë me rusë të shquar”, tha Shelley.

“Gjërat ishin më delikate atëherë sesa mbjellja e mospajtimit. Por marrëdhëniet ndërtohen nga rusët për një afat të gjatë.”

Por afera kishte edhe disa elemente të papritura. Mesazhet me tekst të marra nga gazetarët, si dhe një intervistë me një person të pranishëm në takim, zbulojnë se rusët kërkuan që Katalonja të miratonte legjislacion të favorshëm për kriptovalutat në këmbim të mbështetjes së tyre.

Në këmbim, rusët premtuan t’i jepnin Katalonjës 500 miliardë dollarë për të ndihmuar përpjekjet e tyre për të fituar pavarësinë – një shifër që tendos besueshmërinë. Megjithëse Katalonja nuk u bë kurrë e pavarur, një njeri që përfaqësonte rusët qëndroi në kontakt dhe vazhdoi të premtonte fonde në mbështetje të përpjekjeve të separatistëve. Shumica e premtimeve të tij dukej se nuk ishin asgjë, megjithëse në një rast katalonasit morën një bitcoin të vetëm, me vlerë pak më pak se 10,000 dollarë në atë kohë.

Duke u njohur me gjetjet e gazetarëve, Christopher Nehring, një pedagog i historisë së inteligjencës në Universitetin e Potsdamit, tha se disa nga nisjet ruse në Katalonjë dukeshin të çuditshme.

Nga njëra anë, tha ai, disa nga njerëzit me të cilët po flisnin katalonasit “padyshim kishin një lidhje me shërbimet e inteligjencës ruse”. Nga ana tjetër, “kërkesa e supozuar për ta kthyer Katalonjën në “Zvicrën e kriptovalutave” tingëllon si një mashtrim biznesi”.

“Duke i kombinuar të dyja pjesët, duket sikur po shikojmë një mbështetje të fshehtë, të mbështetur nga inteligjenca për një lëvizje separatiste me një komponent mashtrimi”, ka thënë ai.

Giles u pajtua se nisjet ruse ndaj Katalonjës dukeshin si “një operacion i përzier midis ndërhyrjes politike dhe përpjekjes për fitim”.